English

Ibisobanuro by’amagambo

  • WPA2

    Mu magambo arambuye ni “WiFi Protected Access 2”: Uburyo bwo guhisha amakuru muri kode hirindwa kumvirizwa cyangwa kuba abariganya bagera ku muyoboro. Bisonurwa n’amahame ya 802.11. Ubu buryo butanga umutekano kurusha WPA cyangwa WEP.

  • WPA

    Mu magambo arambuye ni “WiFi Protected Access”: Uburyo bwo guhisha amakuru muri kode hirindwa kumvirizwa cyangwa kuba abariganya bagera ku muyoboro. Bisonurwa n’amahame ya 802.11. Ubu buryo butanga umutekano kurusha WEP.

  • Worm

    Ubwoko bwa virusi ishobora kwikwirakwiza ku miyoboro bitabaye ngombwa ko bikorwa n’umuntu uwo ari we wese. 

  • Umuyoboro nziramugozi

    Umuyoboro ukoreshwa hifashishije ihererekanwa ry’imiyoboro yifashisha antene aho kuba urusinga, mu kohereza amakuru. 

  • Igikoresho gitanga inziramugozi

    Reba ibyerekeye “router. 

  • Inziramugozi ya hotspot

    Umuyoboro rusange wa internet, ushobora gukoreshwa na buri wese 

  • WiFi

    Reba ibyerekeye “wireless network. 

  • WEP

    Mu magambo arambuye ni “Wired Equivalent Privacy”, akaba ari uburyo bwo kurinda amakuru binyuze mu kuyahisha hifashishijwe kode, hirindwa kumvirizwa cyangwa kuba abariganya bagera ku muyoboro. Bisonurwa n’amahame ya 802.11.

  • Webmail

    Ni imikorere ya email ikoresha browser mu gusoma no kohereza ubutumwa bwa email, aho kuba email ikora ukwayo nka “Microsoft Outlook cyangwa “Apple Mail.  

  • Intege nke cyangwa icyuho

    Ikibazo cy’icyuho ku kintu runaka, mu mikorere cyangwa igikorwa cyangwa se nanone ikibazo kigaragara ku maso mudasobwa yagira, bishobora gutuma igira ikibazo cyo kwibasirwa n’abagizi ba nabi.

  • VPN

    Mu magambo arambuye ni “Virtual Private Network”, ni uburyo bwo kurema umuyoboro utekanye hagati y’ibintu runaka bibiri binyuze kuri internet. Akenshi bwifashishwa mu itumanaho hagati y’ibigo.

  • VoIP

    Mu magambo arambuye ni “Voice over IP”, ni ikoranabuhanga ryifashishwa mu kohereza kuri internet amajwi ameze nk’ayo kuri telefone 

  • Vishing

    Igikorwa cyo kugerageza kubona amakuru bwite cyangwa amakuru y’ubutunzi bw’umuntu binyuze mu guhamagara ngo ukore ubwo buriganya cyangwa wibe umwirondoro. 

  • Indanga-virusi

    Iki ni nk’ikirango cya virusi cyangwa ikoranabuhanga riba ririmo ibiranga virusi cyangwa ubwoko bwa virusi 

  • Virusi

    Porogaramu ikorwa hagamijwe ikibicyangwa se nyiri kuyikora akaba agambiriye gukora ibikorwa binyuranyije n’amategeko nko kwangiza ibikoresho by’abandi byifashisha ikoranabuhangakwiba n’ibindi. 

  • Virtual Private Network

    Reba ibijyanye na VPN. 

  • Izina umuntu akoresha

    Izina umuntu yifashisha yinjira ku rubuga cyangwa kuri sisiteme runakaakenshi iyo rijyanye n’ijambo-banga bituma umuntu abasha kwinjira muri “user account”. 

  • Konti y’umuntu

    Iha umuntu uburyo bwo kugera ku nyandiko cyangwa porogaramu ziri kuri mudasobwa. Iyi ni nk’icyumba cy’umuntu ku giti cye ku rubuga rw’ikoranabuhanga runaka, urugero: mudasobwa cyangwa se konti yo kuri facebook, twitter, …

  • Usenet

    Ni imikorere yo kuri internet ifasha abantu guhererekanya cyangwa kwandika ubutumwa mu matsinda y’ibiganiro atandukanye 

  • USB

    Mu magambo arambuye ni “Universal Serial Bus. Uburyo bwo guhuza mudasobwa n’ibindi bikoresha nk’ububiko bugendanwa (hard drive), keyboard ndetse n’igikoresho gisoma MP3. 

  • Two factor authentication

    Uburyo bwo kugenzura ibimenyetso by’inyongera ku mwirondoro biza byiyongera ku gukoresha ijambo-banga gusaurugeroUburyo ikarita ya banki ikoreshwa. 

  • Trojan

    Porogaramu yigaragaza nka porogaramu nyayoariko ikaba ifite gahunda yo kwangizaIzina Trojan ryakomotse ku ifarashi ya Trojan mu nkuru zo mu Bugiriki bwa cyera. 

  • Urunyuranyurane rw’amakuru

    Urunyuranyurane cyangwa ihererekanwa ry’amakuru ku muyoboro runaka cyangwa internet.  

  • Token

    Ni igikoresho gikoranywe ikoranabuhanga cyifashishwa mu kugenzura no kwemeza umwirondoro w’umuntu ushaka gukoresha igikoresho runaka cy’ikoranabuhanga. 

  • Terabayiti

    Jigabayiti 1000. 

  • TCP/IP

    Mu magambo arambuye “Transmission Control Protocol na Internet Protocol”, ni amahame cyangwa imikorere mudasobwa zifashisha mu guhanahana amakuru kuri internet. 

  • Tablet

    Ni igikoresho kigendanwa, gikoreshwa nka mudasobwa ariko binyuze mu kugikoresha bakora mu kirahure, kikagira imikorere n’ikoranabuhanga nk’irya telefoni igezweho ariko kikagira imbaraga nk’iza mudasobwa.

  • Ihuza-makuru

    Guhuza ibikoresho bibiriakenshi mudasobwa na telefone cyangwa tablet, kugira ngo bigire amakuru amwe nk’aderesi, email n’indirimbo. “Sync” ni impine y’ijambo ry’Icyongereza “synchronise”. 

  • SSL

    Mu magambo arambuye ni “Secure Socket Layerakaba ari uburyo bwo guhisha itumanaho ryo kuri internet hifashishijwe kode. 

  • SSID

    Izina ry’umuyoboro nziramugozi rifasha abakoresha uwo muyoboro cyangwa ibikoresho bicometse kuri uwo muyoboro kugira ngo babashe kumenya cyangwa gutandukanya imiyoboro y’inziramugozi bari kubona. 

  • Porogaramu-ntasi

    Porogaramu mbi igenzura ibikorwa by’umuntu mu rwihisho cyangwa se igafotora amakuru bwite ye. 

  • Gushimuta email

    Igihe umuntu utabyemerewe yohereje ubutumwa (akenshi bikuze kuba ari ubutumwa bwa email) yigize nka nyiri iyo aderesi, binyuze mu kwifashisha email ya nyayo ya runaka cyangwa iyo bijya gusa.

  • Email zidakenewe

    Email zidakeneweakenshi zizwi nka “junk e-mail. 

  • Uburiganya buzwi nka

    Kwifashisha uburiganya mu kugera kuri sisiteme cyangwa amakuru yihariyewenda binyuze mu kwiyita umukozi ushinzwe ikoranabuhanga ahantu runaka. 

  • Telefone igezweho

    Telefone igendanwa igezweho ifite ubushobozi nk’ubwa mudasobwa ndetse ikabasha guhuzwa n’ibindi bikoresho binyuze mu miyoboro itandukanyebitandukanye n’izindi telefone zisanzwe. 

  • Smart card

    Uburyo bwo kugenzura umuntu hifashishijwe ikarita ingana n’ikarita ya banki ahabwairimo amakuru ku gakarita-koranabuhanga gato gashyirwamo. 

  • Skimming

    Igikorwa cyo gukora uburiganya ku ikarita ya banki hifashishijwe ikindi gikoresho cy’ikoranabuhanga mu gufata iyo karita no kumenya amakuru bwite ari ku gakarita-koranabuhanga kaba ku ikarita ku gice cy’inyuma.

  • Server

    Mudasobwa iha izindi mudasobwa inyandiko cyangwa izindi serivisi ku muyoboro runaka cyangwa internet. 

  • Security exploit

    Agace ka porogaramu cyangwa igice cy’imikorere runaka kifashisha intege nke za porogaramu runaka cyangwa imikorere yayo mibi maze kagateza ibibazo, hagamijwe ibikorwa bitemewe n’amategeko.

  • Script kiddies

    Abajura b’ikoranabuhanga bakora ibikorwa bitemewe ku ikoranabuhanga bagamije kwigwizaho icyubahiro aho kugambirira gukora ibyaha gusa. 

  • Akuma gatanga internet

    Ni agakoresho gatanga cyangwa kagenzura internet. Akenshi gakoreshwa mu biro cyangwa mu rugo ahabasha gukoresha umuyoboro wa internet nziramugozi. 

  • Root kit

    Ni porogaramu yifashishwa n’abajura bo ku ikoranabuhanga mu kwigarurira mudasobwa. 

  • Ububiko bucomekwa kuri mudasobwa

    Ibikoresho bibikwaho amakuru bishobora gucomekwa no gukurwa kuri mudasobwa nka CD, DVD, furashi disike ndetse na “hard drive” zigendanwa. 

  • Recordable DVD

    DVD ibasha kubikwaho amakuru mu gihe ishyizwe mu kuma kifashishwa mu gushyiraho ibintu runaka (DVD recorder). 

  • Kode ya QR

    Kode yakorewe gufotorwa na kamera ya telefone igezweho cyangwa ikindi gikoresho gifotora cyabugenewe ikaba iriho link ikuganisha ku rubuga rw’ikigo cyakoze icyo gikoresho. Iyo kode ntishobora gusomwa n’amaso.

  • Proxy server

    Seriveri icunga urunyurane rw’abakoresha internet bakomotse cyangwa berekeza ku muyoboro wa hafi ndetse ishobora gukora n’ibindi bikorwa nko kugenzura abakoresha internet. 

  • Profile

    Urutonde rw’amakuru bwite atangwa n’abakoresha imbuga nkoranyambagaimikino yo kuri internet, imbuga zo kurambagiza n’izindiUbusanzwe imyirondoro ishobora gushyirwa mu buryo ibonwa n’uwo ari we wese cyangwa ikagirwa ibanga. 

  • Uburenganzira bw’umwihariko

    Uburenganzira bwo kugera kuri mudasobwa cyangwa amakuruakenshi bugenda buhinduka bitewe n’uwo uri we, ndetse n’ibyo utemerewe. 

  • Uburenganzira bugenewe abakoresha mudasobwa b’umwihariko

    Reba ibijyanye n’uburenganzira bw’umwihariko. 

  • Premium rate

    Nimero ya telefone akenshi ikunze gutangizwa n’imibare 09, ihendesha cyane umuntu uyihamagaraAkenshi zihuzwa cyangwa zigakoreshwa mu buriganya runaka. 

  • Icyambu

    Ihuzanzira rigaragarira amaso cyangwa riri mu buryo bw’ikoranabuhanga ryo muri mudasobwa rifasha porogaramu kugirana itumanaho n’ibindi bikoresho by’ikoranabuhanga. 

  • Pop-up

    Akadirishya gato gakunda kugaragara kuri paji runaka y’urubugaakenshi kaba karimo amatangazo yo kwamamaza ibintu runaka. 

  • Kwigana

    Gukoresha ibintu birinzwe n’amategeko y’uburenganzira ku mutungo mu by’ubwenge 

  • Ping

    Ni porogaramu yoroshye iganira n’indi mudasobwa ku muyoboro runaka kugira ngo irebe ko iyo mudasobwa iri gukora. 

  • PIN

    Mu magambo arambuye ni “Personal Identification Number” bivuga imibare ikuranga. 

  • Phishing

    Kugerageza kwiba umwirondoroaho abajura bohereza umuntu ku mbuga z’uburiganya bategereje ko wenda usigayo imyirondoro yawe nk’amazina ukoresha winjira ndetse n’ijambo-banga. 

  • Pharming

    Ni igihe abajura bo ku ikoranabuhanga bahagarika imikorere isanzwe ya porogaramu za DNS zifasha mu gutuma amazina y’imbuga ahindura aderesi. Umuntu yandika aderesi nyayo y’urubuga maze agahita yoherezwa ku rubuga rwa baringa, rutari urwo yashakaga kujyaho.

  • Igenzuramutekano

    Ni ukwinjirira mudasobwa mu buryo bwemewe n’amategeko ubiherewe uburenganzira na nyirayokugira ngo hagaragazwe intege nke yaba ifite n’uburyo bwo kongera umutekano wayo 

  • Ikoranabuhanga rya

    Umuyoboro wifashishwa by’umwihariko mu guhererekanya indirimbovidewo na porogaramu hagati y’abantu hifashishijwe internet.  

  • PDF

    Mu magambo arambuye ni “Portable Document Format”, ni uburyo bwo kubika inyandiko mu buryo yabasha gufungurwa ku bikoresho bikoresha porogaramu zitandukanye. 

  • Patch

    Ni ukujyanisha porogaramu n’igiheakenshi rikoreshwa iyo bashaka kuvuga kongera umutekano wayo 

  • Guhuza ibikoresho

    Igihe ibikoresho bibiri bihujwe hifashishijwe Bluetooth mu rwego rwo guhererekana amakuru 

  • Ingufuri

    Ikimenyetso kiba muri browser y’urubugakigaragaza ko umuyoboro uhishwe uri gukoreshwa mu guhanahana amakuru n’urubuga rufite uburenganzira bwemeweAkenshi icyo kimenyetso kigendana na ‘https’ ku ntangiriro ya aderesi. 

  • Yinjiriwe

    Iri jambo rikoreshwa kenshi iyo mudasobwa yafashwe cyangwa yatewe n’abajura bakorera ku ikoranabuhanga. 

  • Operating system

    Ikoranabuhanga rifasha mudasobwa cyangwa telefone yawe gukora. 

  • Open source

    Iyi ni imvugo yifashishwa mu kugaragaza porogaramu ya mudasobwa yakozwe mu bufatanyeakenshi n’abakorerabushake hatagamijwe inyungu z’ubucuruzi. 

  • Kopi ngoboka yifashisha internet

    Iyi ni kopi ngoboka aho amakuru yimurwa hifashishijwe internet, ibi bizwi nka cloud backup  

  • Non-repudiation

    Ubushobozi bwo kugaragaza ko umuntu runaka yakoze igikorwa runaka kuri mudasobwa cyangwa kuri internet, kugira ngo hatazagira uzabihakana. 

  • Umuyoboro

    Umubare wa mudasobwa zigiye zifite ihurirohifashishijwe ibikorwa remezo by’imiyoboro. 

  • MSN Messenger

    Reba ibyerekeye kwandika ubutumwa.

  • MP3 player

    Igikoresho bifashisha mu kumva indirimbo ziri mu bwoko bwa MP3. 

  • MP3

    Ikoranabuhanga ryifashishwa mu kubika amajwiakenshi bikunze kuba ari indirimbo cyangwa ibiganiro by’amajwi. 

  • Ushizwe kwimura amafaranga y’abajura bifashisha ikoranabuhanga

    Ni umuntu uhabwa akazi n’abajura bifashisha ikoranabuhanga kugira ngo yimure amafaranga aba yinjijwe mu buryo bunyuranyije n’amategeko, akenshi avanwa mu gihugu kimwe ajyanwa mu kindi; akenshi baba bayajyana aho abayibye batuye.  

  • Guhisha inkomoko y’amafaranga

    Uburyo bwo guhisha inkomoko y’amafaranga yinjijwe mu buryo bunyuranyije n’amategekobinyuze mu guhererekanya amafaranga cyangwa gukora ubucuruzi bwa baringa hagamijwe kuyobya uburari bw’aho amafaranga akomoka. 

  • Furashi disike

    Ni agakoresho gato gashyirwaho amakuruakenshi gashyirwa kuri mudasobwa hifashishijwe ikoranabuhanga rya USB. 

  • Megabayiti

    Kirobayiti 1000. 

  • Malware

    Ikoranabuhanga ryifashishwa cyangwa ryaremwe n’abajura b’ikoranabuhanga hagamijwe guhagarika imikorere ya mudasobwakwiba amakuru akomeye cyangwa kugera kuri sisiteme zihariye za mudasobwa. Ni ijambo rikomoka ku mpine z’amagambo abiri‘malicious software’. 

  • Macro virus

    Virusi yifashisha ubushobozi buto cyane bwa porogaramu zisanzwe nka “spreadsheets” cyangwa ikoranabuhanga ritunganya inyandiko muri “word” hagamijwe kugaragaza imyitwarire imeze nk’iya virusi.

  • Macro

    Ubwoko bwa porogaramu bwifashishwa mu gukuraho impamvu yatuma uhora usubiramo inzira zimwe buri gihe uko ushaka kugira icyo ukora gisanzwenko kongeramo cyangwa gukura imirongo runaka mu nyandiko ya excel cyangwa se uburyo bwo kurinda inyandiko zawe za excel. 

  • Inyandiko ibika ibikorwa

    Inyandiko ibika ibikorwa byose byakozwe. 

  • LAN

    Mu magambo arambuye ni “Local Area Network”. Ni ikoranabuhanga rya mudasobwa rifasha mudasobwa ziherereye mu nyubako imwe guhererekanya amakuru. Iri koranabuhanga rishobora kwifashisha umuyoboro uhuza wifashishije urusinga cyangwa inziramugozi.

  • Linux

    Ni ikoranabuhanga riboneka ku bunturyifashishwa muri mudasobwa na buri wese ubishatse 

  • Guhisha isoko

    Reba ibyerekeye guhisha isoko y’amafaranga. 

  • Kilobayiti

    Ni bayiti 1000. 

  • Keystroke logger

    Virusi cyangwa ikindi gikoresho cy’ikoranabuhanga kinjiza ibintu bigamije kwiba amakuru ajyanye n’ibintu byose wanditse. 

  • Kwinjiza urufunguzo mu buryo bwa bujura

    See keystroke logger.                                                       

  • Javascript

    Ni ururimi ruva kuri Javarwifashishwa mu gukora paji z’imbuga zifasha abantu kugira ibyo bakorera kuri izo mbuga. 

  • Java             

    Rumwe mu ndimi zizwi cyane zifashishwa mu gukora za porogaramu muri iyi minsi. Ku ikubitiro yakozwe na Sun Microsystems (yaje guhinduka Oracle).

  • Umutekano w’ikoranabuhanga mu itumanaho

    Reba ibijyanye n’umutekano w’amakuru.

  • IPSec

    Ni ikoranabuhanga ritanga umutekano mu gihe hahererekanywa amakuru akomeye ku muyoboro utizewe nka internet. Iri koranabuhanga rimera nk’iritwikiriye amakuru, rikagenzura aderesi ya buri gikoresho kiri kwifashishwa.

  • Aderesi ya IP

    Aderesi yihariye yifashishwa mu kumenya mudasobwa cyangwa ikindi gikoresho kigendanwa igihe kiri kuri internet. 

  • ISP

    Ni “Internet Service Provider” mu magambo ahinnye y’Icyongerezaakaba ari ikigo gitanga interineti. 

  • iOS

    Ikoranabuhanga ryifashishwa mu bikoresho bya Apple nka telefone za iPhone cyangwa ibikoresho bya iPad 

  • Kwandikirana ubutumwa

    Ikiganiro gikorwa n’abantu babiri cyangwa barenze binyuze mu kwandikirana kuri mudasobwa cyangwa ibindi bikoresho bigendanwaIzo sisiteme zifashisha BlackBerry Messenger, Facebook Chat, MSN Messenger, AOL Instant Messenger, Yahoo! 

  • Umutekano w’amakuru

    Ni imikorere yo kurinda mudasobwa ndetse n’amakuru muri rusange kuba byakoreshwa nabi 

  • Kopi ngoboka y’igice

    Ni ugukora kopi ngoboka ariko yibanda ku nyandiko cyangwa amakuru yahinduwe cyangwa ayongewemo nyuma yo gukora kopi ngoboka iheruka. Ibi bituma yihuta kurusha gukora kopi ngoboka mu buryo bwuzuye.

  • IMEI

    Mu magambo arambuye y’Icyongereza ni “International Mobile Equipment Identification”, ikaba ari umubare wihariye wubakiye imbere mu gikoresho kigendanwa nka telefone cyangwa tablet. Kugira ngo umenye numero ya IMEI ya telefone yawe, kanda *#06#

  • IETF

    Mu magambo arambuye y’Icyongereza ni “Internet Engineering Task Force” akaba ari urwego mpuzamahanga rudaharanira inyungu ruteza imbere internet, rugashyiraho n’amahame ayigenga hagamijwe kurengera ubusugire bwayo.

  • Kwibwa umwirondoro

    Icyaha cyo kwiyitirira undihifashishijwe amakuru ye bwitehagamijwe ubujura. 

  • iCloud

    Ni ububiko budafatika cyangwa bwo mu kirere bwizewe bwa Applebwifashishwa mu kubikaho kopi ngoboka. 

  • HTML

    HTML mu magambo arambuye y’Icyongereza ni “Hypertext Mark up Language. Iyi ni kode ya mudasobwa yifashishwa mu kurema umusingi w’amapaji y’urubuga runaka. 

  • Umuyoboro wa

    Umuyoboro wa internet rusange. 

  • Honey Pot

    Ni ubwirinzi bushyirwa mu muyoborohagamijwe kuyobya abajura bakerekezwa ahandi hantu hadafite icyo havuzehagamijwe kwirinda ibyago byagera ku makuru. 

  • Email yuzuye ibinyoma

    Email itangaza ibinyoma hagamijwe ibinyuranye n’amategeko, urugero: kuburira abantu ko hari virusi runaka yateye. Izi email ubundi hari igihe ubwazo ziba zirimo virusi nyakuri, kandi ziba zigamije kugira ngo iyo virusi ikwirakwire byihuse.

  • Ububiko bwa mudasobwa

    Ni ububiko bubikwaho amakuru muri mudasobwa. 

  • Umujura w’ikoranabuhanga

    Umujura w’ikoranabuhangauzwi nka “hacker” ni umuntu winjirira umutekano wa internet agambiriye ikibi cyangwa afite inyungu runaka akurikiye. 

  • Grooming

    Ni uburyo umuntu arema umubano n’undi hagamijwe ikibi. Iri jambo rikoreshwa akenshi bashaka kuvuga uburyo abantu bakuru biyegereza abana bato bagamije kubahohotera. 

  • Jigabayiti

    Ni megabayiti 1000. 

  • Gateway firewall

    Ni urukuta rukumira (firewallrukorera mu masangano y’umuyoboro wihariye ndetse n’umuyoboro wa internet rusange. 

  • Kopi ngoboka yuzuye

    Ni ugukora kopi ngoboka mu buryo inyandiko zose zatoranyijwe zibikwa ahandihatitawe niba zigiye zibamo impinduka mu gihe ziheruka kwimurwa no gukorerwa kopi ngoboka. 

  • FTP

    Ni amagambo ahinnye y’Icyongereza “File Transfer Protocolavuga uburyo bwo kohereza inyandiko z’amakuru hifashishijwe internet, cyane cyane bihererekanwa hagati y’ibigo. 

  • Kujya ku muyoboro wa internet ku buntu

    Igihe abantu batabiherewe uburenganzira babashije kugera ku muyoboro wa internet. 

  • Urukuta rukumira

    Ni ikoranabuhanga ryubatse muri mudasobwa cyangwa rikozwe nka porogaramu (ritagaragarira amaso) ryifashishwa mu kubuza uwagerageza kwinjiramo anyuze kuri internet atabiherewe uburenganzira.

  • Kugenzura ibikumwe

    Ni uburyo bwo kugenzura umwirondoro hifashishijwe ibikumwe. Iri koranabuhanga riri kugenda rikoreshwa cyane muri iyi minsi kuri mudasobwabigakorwa aho gukoresha amagambo-banga. 

  • Guhererekanya inyandiko

    Gutuma inyandiko zibasha kubonwa n’abandi kuri internet, nk’indirimbo cyangwa videwo. 

  • Inyandiko ya .exe

    Ni inyandiko zifashishwa na porogamu runaka bikazifasha kujya kuri mudasobwa no gukoreramo 

  • Escrow

    Ikoranabuhanga riba ribitse amafaranga, porogaramu cyangwa indi mitungo mu gihe kubihererekanya bitakozwe ngo birangire. Urugero: Iyo ufite amafaranga yo gutegesha imodoka ku ikarita, akamaraho igihe utayakoresha, ntabwo ashyirwa kuri konti iyo ari yo yose y’umuntu, ahubwo abikwa muri iri koranabuhanga. 

  • Guhisha amakuru hifashishijwe kode

    Uburyo bwo gufata amakuru agashyirwa mu buryo umuntu utabiherewe uburenganzira atabasha kuyasoma (hifashishijwe kode). 

  • Amakuru yahishwe

    Reba ibijyanye na “encryption. 

  • Ikoranabuhanga riyungurura email

    Ikoranabuhanga riyungurura email umuntu yohererejwerikareba niba nta email zitifuzwa cyangwa virusi byazanye rikaba ryabihagarika rikanamenyesha nyiri kurikoresha icyo kibazo. 

  • Umugereka wa email

    Inyandiko zigizwe n’amafoto cyangwa ibindi biri kuri email nk’imigereka 

  • Guhabwa amahirwe yisumbuye

    Igihe umuntu ukoresha mudasobwa (cyane cyane umuntu ugambiriye ikibiahawe uburenganzira kuri mudasobwa akagira ububasha bwo kuyikoresha ibirenze ibyo yagakwiye kuba ayikeneyeho  

  • Kumviriza

    Kumviriza amajwi y’abandi ku ikoranabuhanga utabiherewe uburenganzira n’abaryohereje cyangwa abo rigenewe. 

  • Easter egg

    Ni uburyo bw’imikorere bwubakwa muri mudasobwabugashyirwamo ku bw’impamvu nziza cyangwa hagamijwe ikibi 

  • Kwinjira mu gaseke k’imyandac

    Uburyo abajura bo kuri internet binjirira agaseke k’imyanda (ahajya ibyo umuntu yasibye muri mudasobwakugira ngo bakwibe amakuru bwite 

  • Gukura ibintu kuri internet

    Gufata ibintu runaka kuri internet, nk’urugero imigereka iri muri email cyangwa bigakurwa kuri mudasobwa iri kure bishyirwa ku bubiko bwawe bugendanwa. 

  • Domain Name Server (DNS)

    Seriveri ifata amazina azwi y’imbuga runaka (urugeromicrosoft.com) ikayahinduramo “IP address” zazo zihariye (urugero: 207.46.245.222). 

  • Izina ry’urubuga

    Aderesi y’urubugaizwi nka URL mu magambo ahinnye. 

  • Discoverable

    Iri jambo ni ryo rigaragara igihe ushyize muri telefone yawe uburyo abandi bafite ibikoresho bikoresha bluetooth babasha kubona telefone yawe kugira ngo mwohererezanye ibintu runaka, biva kuri telefone cyangwa ikindi gikoresho kigendanwa bijya ku kindi.

  • Digital signature

    Amakuru yifashishwa mu kumenya no guha uburenganzira uwohereje ubutumwa ndetse n’ubuziranenge bw’ubutumwa bwatanzwemo ayo makuru. Ayo makuru ashobora kugendana n’ubutumwa cyangwa bikagenda mu buryo butandukanye. 

  • Firewall ya mudasobwa

    Porogaramu yakorewe kurinda ko hari uwagera kuri mudasobwa yifashishije internet atabiherewe uburenganzira 

  • Igitero cyo kunaniza serivisi

    Kunaniza serivisi runaka ku bushake bikozwe n’abanyabyaha kugira ngo abayikenera bananirwe kuyikoreshaUrugeroGutuma amamiriyoni y’abantu asura urubuga runakaibi akenshi bikorwa na “botnet”. 

  • Guhishura amakuru

    Uburyo bwo guhindura amakuru yari abitswe muri kodeagasubizwa uko yari ameze mbere 

  • Ijyanisha n’igihe rya ngombwa

    Kujyanisha n’igihe ikoranabuhanga ku buryo rikemura ikibazo runaka cy’umutekano wa mudasobwa 

  • Cracking

     Gushakisha ijambo-banga nyakuri binyuze mu kugerageza amagambo-banga yose ashoboka 

  • Cookie

    “Cookie” ni ikoranabuhanga rifasha porogaramu z’imbuga kumenya ibyo ukeneye gusoma cyangwa kureba ku rubuga runaka binyuze mu kwegeranya no kwibuka amakuru ajyanye n’ibyo ukunze gusura kuri urwo rubuga.

  • Kugena ububiko kuri

    Kugenera abantu umwanya cyangwa ububiko runaka bwo kubikaho amakuru yabo cyangwa se porogaramu zitandukanye 

  • Cloud

    Reba ibijyanye no kugena ububiko kuri “cloud”. 

  • Client

    Ikoranabuhanga cyangwa sisiteme yifashishije serivisi yashyizweho na seriveriakenshi aba ari mudasobwa cyangwa umuyoboro. 

  • Uruganiriro

    Ahantu uganirira n’abandi kuri internet, umwe akajya yandikira undi ubutumwanawe akamusubiza muri ako kanya. 

  • Kugarura ubwishyu

    Ni uburyo bwo gusubiza umukiriya amafaranga ye, cyane cyane mu gihe ibyo yaguze cyangwa yari yasabye bitamugezeho cyangwa se hajemo ibibazo 

  • Impamyamwirondoro

    Inyandiko ibitse gihangairimo amakuru y’umwirondoro y’ukoresha mudasobwa cyangwa ya seriveri (server), yifashishwa mu kugenzura umwirondoro wa nyiri urubuga ndetse no gufasha gushyiraho umutekano wisumbuye

  • Byte

    Urugero rw’ububiko bwa mudasobwabyte ingana na bit umunani (byte = 8 bit) 

  • Bug

    Ikosa iriri muri porogaramu ya mudasobwa ryakozwe bari kuyubaka.

  • Kuremereza ”buffer”

    Ibi bivugwa iyo “buffer” ishyizweho amakuru arenze ubushobozi yagenewe kwakiraUmujura w’ikoranabuhanga ashobora kwifashisha icyo kibazo nk’amahirwe yo kwigarurira sisiteme 

  • Buffer

    Ni ahantu cyangwa ububiko amakuru abanza kubikwamo by’igihe gito mbere yo koherezwa ava ahantu cyangwa mu gikoresho kimwe ajya mu kindi. 

  • Browser

    Ni porogaramu ifasha abantu gusoma cyangwa kureba amapaji atandukanye kuri internet. Muri yo harimo nka Internet Explorer ya Microsoft, Firefox ya Mozilla, Chrome ya Google cyangwa se Safari ya Apple 

  • Botnet

    Ni ihuzwa rya mudasobwa zinjiriwe na virusizikaba ziri kugenzurwa n’abajura bifashisha ikoranabuhanga. “Botnet” ni impine y’amagambo abiri y’Icyongereza, Robot Network. 

  • Ijambo-banga rya

    Ni ijambo-banga ryifashishwa cyangwa ribanza gukenerwa kugira ngo mudasobwa yongere icanwa cyangwa igihe hari ikoranabuhanga rigiye gushyirwa muri mudasobwa. 

  • Boot

    Ni ugacana mudasobwatelefoni igendanwa cyangwa tablet. 

  • Ikoranabuhanga rya

    Ni umuyoboro nziramugozi wifashisha ibipimo bigufiugahuza ibikoresho bya telefone zigendanwamudasobwa cyangwa ibindi 

  • Bit

    Urugero-fatizo rw’amakuru yo mu ikoranabuhangarurangwa na 0 cyangwa 1.  

  • Amagambo-banga ya BIOS

    Ikoranabuhanga rya BIOS ryubakwa muri mudasobwarikaba ari ryo koranabuhanga rya mbere rikoreshwa na mudasobwa iyo yakijwe. Iri koranabuhanga rishobora kurindwa n’amagambo-banga, bikaba byabuza mudasobwa kwatswa n’umuntu ubonetse wese. 

  • Ibipimo byifashisha umubiri

    Gukoresha ibipimo by’umubiri nk’ibikumwe cyangwa imboni z’ijisho mu kugenzura umwirondoro w’umuntu hifashishijwe mudasobwa. 

  • Bandwidth

    Umuvuduko umuyoboro runaka ushobora guhererekanyaho amakuru. Iri jambo akenshi ryifashishwa mu kuvuga umuvuduko wa internet. 

  • Gukora kopi ngoboka

    Gukoporora amakuru ahandi hantu mu rwego rwo kuyarinda kutazabura mu gihe mudasobwa yaba igize ikibazo 

  • Icyanzu

    Icyuho cyangwa icyanzu kiba muri mudasobwa gishobora gutuma abashaka kwinjirira mudasobwa ari cyo banyuramoAkenshi iki cyanzu kiremwa n’abakoze mudasobwa ku bw’impamvu zemewe n’amategeko cyangwa zinyuze mu mucyo.

  • Kugenzura umwirondoro

    Inzira yo kugenzura ko umuntu runaka (cyangwa ikintuari uwo avuga ko ari we by’ukuri. Ku miyoboro rusange cyangwa bwiteiri genzura ubundi rikorwa hifashishijwe amagambo-banga. 

  • Umugereka 

    Inyandiko cyangwa porogamu zoherezwa mu butumwa bwa email nk’imigereka. 

  • ATM

    Izi nyuguti ni impine ya “Automated Teller Machine” mu magambo y’Icyongereza, akaba ari imashini ikoranye ikoranabuhanga rifasha umuntu kubikuza cyangwa kubitsa amafaranga, bitamusabye kujya muri banki nk’uko bimenyerewe igihe umuntu ashatse amafaranga.

  • Ikoranabuhanga rirwanya virusi

     Ikoranabuhanga ryakorewe gushakisha no kurwanya virusi zizwiAkenshi rishyirwa muri porogaramu irinda umutekano wa internet. 

  • Ikoranabuhanga rirwanya porogaramu zangiza

    Ikoranabuhanga ryakorewe gushakisha no kurwanya porogaramu zangizaAkenshi rishyirwa muri porogaramu ishinzwe umutekano wa internet.  

  • Android

    Ikoranabuhanga ryifashishwa muri telefoni nyinshi zigezweho na tablet. Ni ikoranabuhanga ryifashishwa cyane ku isi. 

  • AIM

    Ikoranabuhanga rifasha mu kuganira binyuze mu kohererezanya ubutumwa ako kanya.

  • Adware

    Ubwoko bwa porogaramu yamamaza ibintu kuri mudasobwa nyirayo atabihisemo.

  • Uburiganya busaba abantu amafaranga

    Uburiganya bushuka abantu kwishyura amafaranga bizezwa ko hari ikintu gifatika bazahabwa

  • Umuyobozi

    Umuntu ukoresha mudasobwa ariko akaba afite ubushobozi bwo kugenzura ubureganzira abandi bakoresha iyo mudasobwa bafitendetse akabasha gukora izindi nshingano zisumbuyeho zo gucunga iyo mudasobwa.

  • ActiveX controls

    Iri koranabuhanga rishobora gutuma gukoresha internet kwawe kugenda neza kurushaho binyuze mu kwemerera amashusho kwikina cyangwa rikaba ryagufasha kujyanisha porogaramu zawe n’igihe binyuze muri Microsoft Update. Mu gihe utizeye urubuga ndetse n’uwakoze iryo koranabuhangaukaba udashaka kurikoreshakanda ahanditse “Don’t run” mu gihe akadirishya birimo kaje.

  • Ubugenzuzi

    Uburyo bukoreshwa mu kugenzura abagera ku makuru. 

  • 802.11

    Ni urugerofatizo rw’imiyoboro nziramugozi.

  • Uburiganya bwa 419

    Ni uburyo bwo kuriganya umuntu amafaranga binyuze mu kumusaba ubufasha bwo kohereza amafaranga hanze y’igihugu. Ubu buriganya bwakomotse mu bihugu byo mu Burengerazuba bw’Afurikanaho 419 ni umubare w’ingingo yo mu gitabo cy’amategeko ahana yo muri Nigeria, ihana ubwo buriganya.